Παπαδημητρίου Διαλείποντες καθετηριασμοί
Οι διαλείποντες καθετήρες είναι έτοιμοι λιπασμένοι καθετήρες μίας χρήσης που είναι φτιαγμένοι για να εκτελούνται από τον ίδιο τον άρρωστο. Οι διαλείποντες καθετηριασμοί είναι το βασικό εργαλείο στη διαχείριση της νευρογενούς κύστης. Αποτέλεσαν μία από τις μεγαλύτερες εξελίξεις στην Ουρολογία τη δεκαετία του 1970, σώζοντας κυριολεκτικά ζωές εκατομμυρίων ανθρώπων. Επίσης χρησιμοποιούνται σε ασθενείς με στενώματα της ουρήθρας για να γίνονται αυτοδιαστολές.
Γιατί οι διαλείποντες καθετηριασμοί είναι τόσο σημαντικοί;
Η νεφρική ανεπάρκεια ήταν η συχνότερη αιτία θανάτου στους καταγματίες της σπονδυλικής στήλης ως τη δεκαετία του 70 και είναι χαρακτηριστικό ότι οι περισσότεροι τραυματίες των παγκοσμίων πολέμων πέθαναν από αυτή την αιτία. Τότε πολύ λίγα γνωρίζαμε για τη νευρογενή κύστη. Με την εξέλιξη της ουροδυναμικής τη δεκαετία του 1960 και την κατανόηση των κινδύνων από τις υψηλές πιέσεις της ουροδόχου κύστης, τα ποσοστά των παραπληγικών ή τετραπληγικών που τελικά καταλήγουν σε νεφρική ανεπάρκεια ελαττώθηκαν δραματικά. Παρόλα αυτά ακόμα και σήμερα πολλοί νευρολογικοί ασθενείς που δεν παρακολουθούνται από νευροουρολόγο θα υποστούν βλάβη των νεφρών.
Οι κύριοι στόχοι του ουρολόγου είναι:
1. Η προστασία των νεφρών
2. Η βελτίωση της ακράτειας και της ποιότητας της ζωής.
Το βασικό πρόβλημα των ασθενών με κακώσεις της σπονδυλικής στήλης (πάνω από τον πρώτο οσφυϊκό σπόνδυλο κυρίως) είναι η αδυναμία αδειάσματος της κύστης λόγω δυσυνέργειας. Το υπόλειμμα των ούρων σε συνδυασμό με τις υψηλές πιέσεις που αναπτύσσονται στην κύστη οδηγούν σε παλινδρόμηση ούρων προς τους νεφρούς και χρόνια νεφρική βλάβη.
Οι τρόποι να αδειάζει η νευρογενής κύστη είναι είτε οι διαλείποντες καθετηριασμοί, είτε η τοποθέτηση μόνιμου καθετήρα (είτε διουρηθρικού είτε υπερηβικού). Διαλείποντες καθετηριασμούς μπορούν να εκτελέσουν όλοι όσοι έχουν επαρκή λειτουργία των χεριών ή όταν υπάρχει συνοδός που προτίθεται να τους εκτελέσει. Αντίθετα αντενδείξεις είναι η απροθυμία από την πλευρά του ασθενούς και η μη φυσιολογική ανατομία της ουρήθρας (για παράδειγμα πολλαπλά στενώματα ουρήθρας).
Οι διαλείποντες καθετήρες σε σχέση με το μόνιμο καθετήρα έχουν συνολικά μικρότερο κίνδυνο επιπλοκών. Οι ουρολοιμώξεις είναι λιγότερες, όπως και η πιθανότητα δημιουργίας λίθων στην κύστη σε βάθος χρόνου. Επίσης προσφέρουν αυτονομία, βελτιώνουν την ποιότητα ζωής και επιτρέπουν τη σεξουαλική δραστηριότητα. Μπορούν να γίνουν και από ασθενείς μεγάλης ηλικίας και υπάρχουν μελέτες που δείχνουν ότι 6 στους 10 ηλικιωμένους ασθενείς με μέση ηλικία 75 έτη μπορούν να εκτελέσουν αυτοκαθετηριασμούς. Μπορούν επίσης να εκτελεστούν και από πολλούς τετραπληγικούς με χρήση κατάλληλων βοηθημάτων και ναρθήκων για το χέρι που προσπερνούν το πρόβλημα της σπαστικότητας των άνω άκρων.
Σαν γενικός κανόνας, με βάση τις οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ουρολογικής Εταιρίας, θα πρέπει να εκτελούνται 4-6 καθετηριασμοί ημερησίως και η κύστη δεν θα πρέπει να αφήνεται να συγκεντρώνει πάνω από 400-500 ml. Πάντως κάθε ασθενής είναι διαφορετικός και ο αριθμός εξατομικεύεται από τον ουρολόγο με βάση την υποκείμενη πάθηση και τα ευρήματα της ουροδυναμικής μελέτης. Το ιδανικό μέγεθος του καθετήρα πρέπει να είναι 12 έως 16 ch. Να μην είναι δηλαδή πολύ λεπτός. Έτσι μπορεί να προσπεράσει εμπόδια, να περάσει χωρίς να τραυματίζει και να παροχετεύσει πιο εύκολα το ίζημα που συνήθως υπάρχει στη νευρογενή κύστη.
Στο εμπόριο έχουν κυκλοφορήσει διάφοροι διαλείποντες καθετήρες. Παλιότερα καθετήρες από latex, PVC,σιλικόνη, άλλα πολυμερή και με προσθήκη γέλης. Σήμερα είναι πολύ δημοφιλείς οι υδρόφιλοι καθετήρες που είναι εύκολοι στο χειρισμό και έχουν διακριτική συσκευασία για ευκολότερη μεταφορά (καθετήρες compact). Ο ουρολόγος θα σας προτείνει τον καθετήρα που είναι κατάλληλος με βάση το πρόβλημά σας.
Ποιες είναι οι επιπλοκές των διαλειπόντων καθετηριασμών;
Οι διαλείποντες καθετηριασμοί έχουν μικρότερο ποσοστό επιπλοκών από το μόνιμο καθετήρα. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν προβλήματα. Η συχνότερη επιπλοκή εξακολουθεί να είναι οι ουρολοιμώξεις. Αυτές μπορεί να είναι οξεία προστατίτιδα ή οξεία πυελονεφρίτιδα ή οξεία επιδιδυμίτιδα ή συνδυασμός. Συνήθως υπάρχει πυρετός και βαριά κλινική εικόνα. Σε αυτές τις περιπτώσεις χορηγείται αντιβιοτική αγωγή για τουλάχιστον 15 ημέρες και μπορεί να απαιτηθεί ακόμα και νοσηλεία.
Οι περισσότεροι ασθενείς που εκτελούν για καιρό διαλείποντες καθετηριασμούς έχουν μικρόβιο στα ούρα χωρίς συμπτώματα. Αυτό λέγεται ασυμπτωματική βακτηριουρία. Οι οδηγίες είναι ξεκάθαρες ότι δεν πρέπει να χορηγείται αντιβίωση σε αυτή την περίπτωση, παρά μόνο αν εμφανιστεί πυρετός ή συμπτώματα στην ούρηση (για παράδειγμα αιφνίδια εμφάνιση ακράτειας ή τσουξίματος στην ουρήθρα).
Άλλες επιπλοκές είναι τα στενώματα της ουρήθρας , ο τραυματισμός της ουρήθρας και η αιμορραγία, ενώ μετά από χρόνια μπορεί να δημιουργηθούν πέτρες στο εσωτερικό της νευρογενούς κύστης.
Για την ελάττωση των επιπλοκών απαιτείται σωστή τεχνική και εκπαιδευμένη νοσηλεύτρια ή νοσηλευτής κατά την αρχική εκπαίδευση του ασθενούς. Απαιτούνται συνήθως 4-6 καθετηριασμοί ημερησίως για την αποφυγή υπερδιάτασης της κύστης. Για τους χυμούς cranberries δεν υπάρχουν μελέτες που να αποδεικνύουν ότι βοηθάνε. Το ίδιο ισχύει για την οξινοποίηση των ούρων, την πλύση της κύστης και τη χρόνια χορήγηση αντιβιοτικών. Ειδικά για τα αντιβιοτικά, χρειάζεται τεράστια προσοχή λόγω των συχνών ανθεκτικών μικροβίων που σήμερα συναντούμε. Η χρήση αντιβιοτικών πρέπει να γίνεται με μεγάλη προσοχή και μόνο αν είναι εντελώς αναγκαία.
Οι διαλείποντες καθετηριασμοί αποτελούν τον ακρογωνιαίο λίθο της αντιμετώπισης των διαταραχών κένωσης στη νευρογενή κύστη και κυρίως των ασθενών με κατάγματα σπονδυλικής στήλης και σκλήρυνση κατά πλάκας. Προσφέρουν αυτονομία, βελτίωση της σεξουαλικότητας, υψηλότερη επιβίωση και καλύτερη ποιότητα ζωής.