Παπαδημητρίου Οξεία κυστίτιδα
Η οξεία κυστίτιδα είναι η οξεία φλεγμονή της ουροδόχου κύστης. Είναι η συχνότερη μορφή ουρολοίμωξης, πολύ συχνή στις γυναίκες και μπορεί να εμφανιστεί σε όλες τις ηλικίες. Το 10% των επισκέψεων στα ουρολογικά τμήματα των Επειγόντων Περιστατικών αφορούν γυναίκες με συμπτώματα κυστίτιδας. Αποτελεί για αυτό το λόγο, πέρα των άλλων, τεράστιο οικονομικό πρόβλημα για τα Συστήματα Υγείας.
Υπάρχουν διάφορα είδη κυστίτιδας.
- Η συνήθης μη επιπλεγμένη κυστίτιδα. Εκδηλώνεται συνήθως με συχνουρία, κάψιμο και πόνο στη ούρηση και μικροσκοπική ή μακροσκοπική αιματουρία. Σε σεξουαλικά ενεργείς γυναίκες τα συχνότερα μικρόβια είναι το κολοβακτηρίδιο Escherichia Coli (80%) και ο σαπροφυτικός σταφυλόκοκκος.
- Η κυστίτιδα μετά από σεξουαλική επαφή. Πολλές γυναίκες εκδηλώνουν συμπτώματα μετά από τη σεξουαλική επαφή και αυτό μπορεί να οφείλεται σε μεταφορά μικροβίων από το περίνεο και το έντερο, μέσω της ουρήθρας, στην ουροδόχο κύστη. Η νόσος δεν θεωρείται σεξουαλικά μεταδιδόμενη, απλά το σεξ σαν βία για την περιοχή μπορεί να αποτελέσει προδιαθεσικό παράγοντα.
- Η διάμεση κυστίτιδα. Λέγεται και σύνδρομο χρόνιου πυελικού άλγους και ευτυχώς δεν είναι συχνή. Είναι μία πολύ προβληματική για τον ασθενή κατάσταση και συχνά δεν υπάρχει καλή ανταπόκριση στη θεραπεία. Συνήθως η διάγνωση αργεί γιατί για χρόνια μπαίνει λανθασμένα η διάγνωση της μικροβιακής λοίμωξης. Τυπικά συμπτώματα είναι ο έντονος πόνος στην κύστη που συνήθως υποχωρεί με την ούρηση και ξεκινά αργότερα πάλι και η επίμονη συχνουρία με μικρούς όγκους ούρησης. Οι καλλιέργειες ούρων είναι αρνητικές και ίσως είναι ένα αυτοάνοσο νόσημα, δηλαδή το ίδιο το ανοσοποιητικό σύστημα του ασθενούς ‘επιτίθεται’ λανθασμένα στην κύστη. Η κυστεοσκόπηση μπορεί να βοηθήσει γιατί κάποιες φορές αναγνωρίζεται μία ειδική βλάβη του βλεννογόνου της κύστης που λέγεται έλκος του Hunner. Η αντιβιοτική θεραπεία δεν αποδίδει και δεν χρησιμοποιείται, ενώ μπορούν να δοκιμαστούν διάφορα σχήματα με μέτρια αποτελέσματα.
- Η αιμορραγική κυστίτιδα μετά από λήψη κυκλοφωσφαμίδης, που είναι ένα χημειοθεραπευτικό που χρησιμοποιείται στην ογκολογία και ρευματολογία. Αυτό προλαμβάνεται με την ταυτόχρονη χορήγηση μίας ουσίας που λέγεται mesna.
Ποιες είναι οι αιτίες, οι παράγοντες κινδύνου και τα συμπτώματα της κυστίτιδας;
Φυσιολογικά τα ούρα μας είναι άσηπτα, δηλαδή δεν περιέχουν κανένα μικρόβιο. Σε αυτό συμβάλλει η συνεχής κένωση της κύστης χωρίς παραμονή υπολείμματος και ένα ειδικό στρώμα προστατευτικών πρωτεϊνών που περιβάλλει το εσωτερικό της κύστης και λέγονται γλυκοζαμινογλυκάνες. Κυστίτιδα έχουμε όταν αναπτυχθούν μικρόβια και η κύστη ερεθιστεί και φλεγμαίνει. Συνήθως εκδηλώνεται σε νέες γυναίκες 20-45 ετών, αλλά και μετά την εμμηνόπαυση. Όταν υπάρχουν ουρολοιμώξεις σε μικρά παιδιά χρειάζεται πλήρης διερεύνηση γιατί συχνά κρύβεται από πίσω εκ γενετής ανωμαλία, για παράδειγμα κυστεοουρητηρική παλινδρόμηση. Η κυστίτιδα είναι πιο συχνή στις γυναίκες γιατί το μήκος της γυναικείας ουρήθρας είναι πολύ μικρότερο από του άνδρα και αυτό κάνει πολύ πιο εύκολο να ανέβουν μικρόβια από την ουρήθρα προς την κύστη. Η γυναικεία ουρήθρα έχει μήκος μόνο 3-4 εκατοστά, ενώ η ανδρική 20-25 εκατοστά.
Το κολοβακτηρίδιο Escherichia Coli είναι το παθογόνο στο 80% των περιπτώσεων. Είναι ένα μικρόβιο που βρίσκεται στο κατώτερο γαστρεντερικό σύστημα, αλλά και παντού πάνω μας. Η σεξουαλική επαφή συχνά μπορεί να διευκολύνει τη μεταφορά. Είναι δυνατό κάποιο μικρόβιο να μπει στην κύστη και τελικά να μην υπάρξει πρόβλημα γιατί ο οργανισμός το αποβάλει με την ούρηση. Όταν ο ασθενής ουρεί με μεγάλα μεσοδιαστήματα και η κύστη συλλέγει πολλά ούρα, αυτό αποτελεί προδιαθεσικό παράγοντα για λοίμωξη. Άλλοι προδιαθεσικοί παράγοντες είναι η απόφραξη της ουρήθρας, η παραμονή μεγάλου υπολείμματος ούρων μετά την ούρηση, η χρήση εργαλείων στο ουροποιητικό (π.χ μετά από κυστεοσκόπηση), η εγκυμοσύνη, η λιθίαση της κύστης, η ανεπαρκής λήψη υγρών, η δυσκοιλιότητα, η κυστεοουρητηρική παλινδρόμηση και ο σακχαρώδης διαβήτης λόγω της επηρεασμένης ανοσίας.
Τα συμπτώματα της κυστίτιδας μπορεί να είναι:
- Συχνουρία
- Κάψιμο και πόνος στην ούρηση
- Πόνος στο κάτω μέρος της κοιλιάς
- Επιτακτικότητα
- Νυκτουρία
- Αιματουρία
- Θολά ή πυώδη ούρα
Η γενική και μικροσκοπική εξέταση των ούρων δείχνει την παρουσία πυοσφαιρίων, συνήθως ερυθρών αιμοσφαιρίων και νιτρωδών και μικροοργανισμών. Στο πρώτο επεισόδιο κυστίτιδας σε μία γυναίκα μπορεί να μην γίνει καλλιέργεια και να ξεκινήσει άμεσα εμπειρική θεραπεία , γιατί το μικρόβιο είναι σχεδόν πάντα ευαίσθητο σε όλα τα ευρείας χρήσης αντιβιοτικά. Σε υποτροπές στις γυναίκες και σε λοιμώξεις σε άνδρες πρέπει πάντα να γίνεται καλλιέργεια ούρων και αντιβιόγραμμα για να ξέρουμε ακριβώς το είδος του μικροβίου και την ευαισθησία του και αν χρειαστεί να αλλάξει η αντιβιοτική αγωγή.
Γιατί η ουρολοίμωξη είναι συχνή το καλοκαίρι;
Πολλά μικρόβια βρίσκονται στην περιοχή του κόλπου και του πρωκτού. Το ποιο σύνηθες είναι το κολοβακτηρίδιο (Escherichia Coli) και μετά ο πρωτέας, ο εντερόκοκκος και ο σταφυλόκοκκος. Αυτά τα μικρόβια θεωρούνται φυσιολογική χλωρίδα της περιοχής και γενικά η παρουσία τους εμποδίζει την ανάπτυξη άλλων παθογόνων μικροβίων. Υπάρχουν όμως περιπτώσεις που μέσω της ουρήθρας μπορούν να ανέβουν προς την κύστη. Το καλοκαίρι ο οργανισμός συνήθως λόγω της υψηλής θερμοκρασίας είναι περισσότερο αφυδατωμένος, τα ούρα ποιο πυκνά , οι ουρήσεις ποιο αραιές και αυτές είναι ιδανικές συνθήκες για τον πολλαπλασιασμό των μικροβίων. Παράγοντες που μπορεί να προδιαθέτουν είναι σίγουρα τα μεγάλα ταμπόν, τα αντισυλληπτικά διαφραγμάτια, η δυσκοιλιότητα και ο σακχαρώδης διαβήτης.
Οι κυστίτιδες δεν μεταδίδονται σεξουαλικά και δεν χρειάζεται να λάβει θεραπεία ταυτόχρονα ο σεξουαλικός σύντροφος. Επίσης δεν μεταδίδονται με τη χειραψία ή μέσω της τουαλέτας, οπότε δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα με την κοινή χρήση του WC.
Ποια είναι η θεραπεία της κυστίτιδας; Τι μπορώ να κάνω σε συχνές υποτροπές;
Συστήνεται πάντα θεραπεία για την ανακούφιση των συμπτωμάτων αλλά και λόγω του κινδύνου επέκτασης της λοίμωξης προς τους νεφρούς, ειδικά σε ηλικιωμένους και διαβητικούς. Αντιβιοτικά που συνήθως χρησιμοποιούνται είναι η φωσφομυκίνη, οι κεφαλοσπορίνες, η κοτριμοξαζόλη και η νιτροφουραντοΐνη. Συνήθως η θεραπεία για 3 ημέρες είναι επαρκής.
Σήμερα δυστυχώς υπάρχει σοβαρό πρόβλημα με τις ανθεκτικότητες των μικροβίων. Εξαιρετικά αντιβιοτικά που δυστυχώς καταχραστήκαμε τα τελευταία 20 χρόνια όλο και συχνότερα δεν δουλεύουν. Για αυτό το λόγο, η Ευρωπαϊκή Ουρολογική Εταιρία προτείνει το 2017 ως πρώτη επιλογή ένα παλιό αντιβιοτικό , την φωσφομυκίνη που φαίνεται πλέον να δουλεύει καλύτερα και από τα νεότερα αντιβιοτικά! Αν τα συμπτώματα επιμένουν θα πρέπει να γίνει διασταύρωση και ενδεχομένως αλλαγή του αντιβιοτικού με βάση την καλλιέργεια. Συστήνεται η λήψη άφθονων υγρών ώστε τα ούρα να μην είναι πυκνά, η αποφυγή της σεξουαλικής επαφής και η λήψη χυμών. Ειδικά ο χυμός cranberry φαίνεται ότι περιέχει μανόζη –D και τανίνες που αναστέλλουν την προσκόλληση του κολοβακτηριδίου στο τοίχωμα της κύστης.
Όταν υπάρχουν πολλές υποτροπές της κυστίτιδας (άνω των 4 επεισοδίων στο χρόνο), πολλές φορές χορηγείται αντιβιοτική αγωγή σε χαμηλές δόσεις για μεγάλο χρονικό διάστημα, συνήθως 6-12 μήνες. Αυτό λέγεται χημειοπροφύλαξη. Μπορεί επίσης να απαιτηθεί κυστεοσκόπηση και υπερηχογράφημα σε αυτές τις περιπτώσεις για να αποκλεισθούν άλλες αιτίες, όπως πέτρες και όγκοι. Προληπτικά αυτό που συστήνεται είναι η προσοχή στο σκούπισμα μετά την αφόδευση με αποφυγή της κίνησης από πίσω προς τα μπροστά, γιατί έτσι μπορεί να μεταφέρονται μικρόβια προς την ουρήθρα. Επίσης συστήνεται η λήψη άφθονων υγρών, η ούρηση αμέσως μετά τη σεξουαλική επαφή και οι συχνές ουρήσεις, ώστε τα μικρόβια να μην προλαβαίνουν να πολλαπλασιαστούν.